Niezależnie od tego, czy jesteś traderem chcącym zdywersyfikować swoje portfolio, czy osobą, która otrzymała opcje giełdowe jako część swojego pakietu wynagrodzeń dla pracowników, jest wiele aspektów, w które warto się zagłębić. W poniższym przewodniku wyjaśnimy czym są opcje giełdowe, jak działają, na jakie terminy należy zwrócić uwagę oraz jakie są plusy i minusy ich używania.
Opcje giełdowe – czym są? Definicja
Opcje giełdowe to forma wynagrodzenia kapitałowego, która daje inwestorowi prawo do zakupu akcji po ustalonej cenie w określonym czasie. Istnieją dwa podstawowe rodzaje opcji: put, czyli zakład, że cena akcji spadnie, i call, czyli zakład, że cena akcji wzrośnie. Ogólnie rzecz biorąc, jedna opcja odpowiada 100 akcjom akcji bazowej.
Pracownicze opcje na akcje (ESO) to rodzaj alternatywnego wynagrodzenia, które wiele firm, w tym wiele startupów, oferuje jako część pakietu świadczeń dla pracowników. ESO działają jak zwykła opcja call, dając posiadaczowi prawo do zakupu instrumentu bazowego (akcji firmy) po określonej cenie przez określony czas.
Jak działają opcje giełdowe?
Opcje giełdowe są instrumentem finansowym (umową pieniężną między stronami) znanym jako instrument pochodny, który czerpie swoją wartość z bazowego papieru wartościowego lub kursu. W przypadku opcji na akcje tym instrumentem są akcje danej firmy.
Zasadniczo opcja jest papierem wartościowym sprzedawanym przez jednego inwestora drugiemu. Nabywca opcji płaci premię wystawcy opcji (osobie sprzedającej instrument pochodny). W zamian za tę zapłatę nabywca otrzymuje prawo (opcję) do kupna lub sprzedaży określonej inwestycji od lub do drugiej strony po określonej cenie w określonym czasie.
Kiedy zawierany jest kontrakt, określa się w nim cenę, zwaną ceną wykonania, którą muszą osiągnąć akcje bazowe, aby opcja była „w cenie” (ITM). „In the money” (ITM) to termin używany w odniesieniu do opcji, która ma wartość wewnętrzną: jest to miara tego, ile warte jest dane aktywo poprzez wykonanie obiektywnej kalkulacji i analizy finansowej, a nie na podstawie bieżącej ceny rynkowej. Opcja może być również out of the money (OTM) lub at the money (ATM).
Wartość opcji jest określana przez różnicę między ceną akcji bazowej a ceną wykonania:
- Opcja kupna jest ITM, jeśli cena rynkowa jest wyższa od ceny wykonania;
- Opcja sprzedaży jest ITM, jeśli cena rynkowa jest poniżej ceny wykonania.
Opcje sprzedaży (put) i kupna (call)
Prawo do kupna opcji od wystawcy opcji nazywamy opcją kupna (call), a prawo do sprzedaży akcji – opcją sprzedaży (put). Rentowność każdej opcji zależy od jej ceny wykonania i ceny rynkowej akcji bazowej w dniu wygaśnięcia opcji.
- Opcja kupna akcji daje kupującemu prawo do kupna akcji. Wartość opcji kupna wzrośnie, gdy wzrośnie cena akcji bazowych.
- Opcja sprzedaży akcji daje nabywcy prawo do krótkiej sprzedaży akcji. Opcja sprzedaży zyskuje na wartości, gdy cena akcji bazowych spada.
Czas wygaśnięcia
Czas wygaśnięcia opcji to dokładna data i czas, w którym staje się ona nieważna. Opcja musi zostać wykonana w danym okresie w dniu lub przed dniem wygaśnięcia. Jeśli inwestor zdecyduje się nie skorzystać z tego prawa, kontrakt wygasa i staje się nieważny, a tym samym traci pieniądze, które wydał na jego zakup.
Dniem wygaśnięcia notowanych na giełdzie opcji na akcje w Stanach Zjednoczonych jest zazwyczaj trzeci piątek miesiąca, w którym obowiązuje kontrakt. Jeśli jednak ten piątek wypada w święto, to datą wygaśnięcia jest czwartek bezpośrednio przed trzecim piątkiem.
Rodzaje opcji
Istnieją dwa różne style opcji: amerykańskie i europejskie:
- Opcje amerykańskie mogą być wykonane w dowolnym momencie pomiędzy datą zakupu a datą wygaśnięcia;
- Opcje europejskie (rzadziej spotykane) mogą być wykonane tylko w dniu wygaśnięcia.
Kluczowa terminologia dotycząca opcji giełdowych
- Wykonanie – wykonanie opcji na akcje polega na kupnie (w przypadku opcji kupna) lub sprzedaży (w przypadku opcji sprzedaży) instrumentu bazowego po cenie wykonania. Po wykonaniu opcja znika, a instrument bazowy zostaje dostarczony po cenie wykonania;
- Data wygaśnięcia – Opcje umożliwiają inwestorom obstawianie wzrostu lub spadku wartości akcji i pozwalają im wybrać dokładną datę, kiedy spodziewają się danego ruchu cenowego. Ta data jest nazywana datą wygaśnięcia. Data wygaśnięcia jest istotna, ponieważ pomaga inwestorom wycenić wartość opcji kupna i sprzedaży, zwaną wartością czasową, i jest stosowana w różnych modelach wyceny opcji;
- Cena wykonania – Cena wykonania opcji to ustalona cena, po której właściciel opcji może kupić lub sprzedać bazowy papier wartościowy. Jest to cena, po której opcja sprzedaży lub kupna może zostać wykonana. Jest to cena, powyżej lub poniżej której inwestor spodziewa się, że akcje będą w dniu wygaśnięcia opcji;
- Wielkość kontraktu – Kontrakty reprezentują określoną liczbę akcji bazowych, które inwestor chce kupić. Jeden kontrakt jest równy 100 akcjom bazowym;
- Premia – Premia to cena, jaką płacisz za opcję. Określa się ją, biorąc koszt opcji kupna i mnożąc go przez liczbę kupionych kontraktów, a następnie mnożąc wynik przez 100 (akcji bazowych w kontrakcie).
Przykład opcji kupna (call)
Wyobraźmy sobie inwestora, który spekuluje, że cena akcji X wzrośnie za dwa miesiące. Kupuje więc kontrakt na opcję kupna 100 akcji akcji X i płaci 2,15 USDza opcję. Kontrakt ten pozwala mu kupić te akcje po 50 dolarów każda w dowolnym momencie w ciągu najbliższych trzech miesięcy (przed wygaśnięciem). W dniu wygaśnięcia opcji cena akcji X wynosi 55 dolarów za akcję (5 dolarów więcej niż cena wykonania). Oznacza to, że inwestor jest „in the money”.
Aby określić zysk inwestora, odejmij cenę wykonania od ceny bieżącej i dodaj do tej różnicy zapłaconą premię. Na koniec pomnóż tę sumę przez 100 (ponieważ kontrakt opiewa na 100 akcji). W ten sposób otrzymasz całkowity zysk w dolarach. Zatem jeśli X jest notowany po 55 USD, cena wykonania wynosi 50 USD, a premia 2,15 USD, to Twój zysk wynosi 2,85 USD na akcję. Ten kontakt z opcją kupna dotyczył 100 akcji. Twój całkowity zysk wynosi więc 2,85 USD pomnożone przez 100 – czyli 285 dolarów.
Odwrotny scenariusz dotyczy opcji sprzedaży, w której inwestor zyskuje, jeśli akcje bazowe spadną w terminie wygaśnięcia poniżej ceny wykonania.
Wady i zalety handlu opcjami giełdowymi
Handel opcjami może być bardzo lukratywny w krótkim okresie czasu, ale zazwyczaj tylko wtedy, gdy posiadasz lata doświadczenia w inwestowaniu. Opcje wymagają uważnej obserwacji i analizy, ogromnej tolerancji na ryzyko oraz znajomości rynku. Możliwość podwojenia lub potrojenia swojej początkowej inwestycji wiąże się z bardzo realnym ryzykiem utraty wszystkich pieniędzy.
Opcje giełdowe – Zalety
- Opcje mogą przynieść bardzo wysokie zyski w krótkim czasie, wykorzystując do tego siłę dźwigni finansowe.
- Są też przydatne, gdy chcesz ograniczyć ryzyko do pewnego poziomu. Chociaż mogą pozwolić ci na osiągnięcie zwrotu podobnego do tego z akcji przy zainwestowaniu mniejszych pieniędzy, mogą być też sposobem na ograniczenie ryzyka.
- Opcje oferują szeroki wachlarz strategicznych alternatyw, co czyni je bardzo elastycznym narzędziem inwestycyjnym;
- Mogą też być lukratywną strategią inwestycyjną dla doświadczonych traderów, którzy wiedzą, jak zarządzać ryzykiem;
- Opcje dają możliwość pomnożenia swoich zarobków w znacznie większym stopniu. Oczywiście jeśli masz rację. Jeśli się mylisz, ryzykujesz utratę wszystkich pieniędzy.
- Opcje pozwalają na dość szybkie generowanie dochodu. Na przykład posiadacze akcji mogą sprzedawać opcje kupna przeciwko swoim pozycjom w akcjach lub wystawiać opcje sprzedaży, by generować dochód. Takie strategie mogą być atrakcyjne i stanowią umiarkowanie mało ryzykowny sposób wykorzystania opcji.
Opcje giełdowe – Wady
- Oprócz posiadania właściwej teorii inwestycyjnej, musi być ona także poprawna w odpowiednim okresie czasu;
- Fluktuacje są codziennym zjawiskiem w przypadku opcji. Na tym intrumencie dochodzi do ponad 50-procentowych ruchów cen, co oznacza, że wartość twojej inwestycji może szybko spaść;
- Bez solidnej strategii możesz stracić więcej, niż zainwestowałeś;
- Opcje są instrumentami krótkoterminowymi, których cena zależy od ceny akcji bazowej. Oznacza to, że opcje są pochodnymi akcji. Niekorzystny ruch w cenie akcji może trwale wpłynąć na wartość opcji;
- Opcje wygasają, a kiedy to nastąpi, kończy się sposobność handlowania nimi; po wygaśnięciu opcje stają się bezwartościowe i nieważne;
- Może to być ryzykowne przedsięwzięcie. Zwłaszcza dla początkujących inwestorów, jeśli nie przeprowadzili oni odpowiednich badań i nie mają przygotowanej solidnej strategii.
Co to są opcje pracownicze (ESO)?
Opcje pracownicze (ESO) to popularny sposób na przyciągnięcie potencjalnych pracowników i zatrzymanie obecnych. Zachętą jest perspektywa posiadania akcji firmy po cenie niższej niż na wolnym rynku.
Okres nabywania uprawnień
Zatrzymanie pracownika następuje dzięki technice zwanej nabywaniem uprawnień. Program nabywania uprawnień to program motywacyjny wprowadzony przez pracodawcę, który daje pracownikom prawo do określonych kategorii aktywów. Wykorzystuje się go, by zachęcić pracowników do pozostania w firmie na dłużej.
Program nabywania uprawnień pozwala pracownikom uzyskać pełne prawo własności do aktywów dostarczonych przez pracodawcę dopiero po pewnym czasie. Może też przydzielać pracownikom zyski, kapitał i opcje giełdowe. Pracownicy rezygnują z części akcji, do których nie nabyli uprawnień, jeśli odejdą przed ich 100% nabyciem.
Załóżmy na przykład, że pracownikowi przyznano 10 000 akcji z czteroletnim harmonogramem nabywania uprawnień, po 2 500 akcji na koniec każdego roku. Oznacza to, że musisz pozostać w zakładzie przez co najmniej jeden pełny rok, aby zrealizować pierwsze 2 500 akcji. Aby móc zrealizować wszystkie 10 000 akcji musisz pracować w firmie przynajmniej 4 lata. Aby otrzymać pełne świadczenie, pracownik będzie musiał pozostać w firmie przez cały okres nabywania uprawnień.
Wykonywanie ESO
Co najważniejsze, ESO mogą być wykonane dopiero wtedy, gdy nabędzie się do nich pełne prawa. Co więcej, opcje te będą miały realną wartość dopiero po ich wykonaniu. Cena tych opcji zostanie określona w twojej umowie o pracę i będzie to cena przyznania/wypłaty/wykonania. Bez względu na to, jak firma radzi sobie na rynku, cena ta pozostanie niezmienna.
Istnieją różne sposoby realizacji opcji:
- Płatność gotówką: masz 20 000 opcji na akcje z ceną wykonania 1 USD. Aby wykonać wszystkie swoje opcje, musisz zapłacić 20 000 USD (20 000 x 1 USD). Po wykonaniu opcji stajesz się właścicielem wszystkich akcji i możesz je sprzedać. Możesz też zatrzymać akcje w nadziei, że ich cena jeszcze wzrośnie;
- Wykonanie bezgotówkowe: możesz przeprowadzić transakcję typu „wykonaj i sprzedaj”. W tym celu będziesz musiał kupić opcje i natychmiast je sprzedać. Jednak zamiast wykorzystywać własne pieniądze do wykonania opcji, biuro maklerskie zajmujące się sprzedażą pożyczy ci pieniądze. Następnie wykorzysta środki uzyskane ze sprzedaży na pokrycie kosztów zakupu akcji;
- Realizacja i sprzedaż w celu pokrycia kosztów transakcji: w ramach tej strategii sprzedajesz tylko tyle akcji, by pokryć koszt ich zakupu. Resztę zatrzymujesz w swoim portfelu inwestycyjnym.
Podsumowanie
Podsumowując, opcje mogą być dobrym sposobem na dostosowanie ekspozycji na ryzyko i wykładniczy wzrost początkowej inwestycji, ale z pewnością nie da się na nich szybko zarobić. Handel opcjami to skomplikowana dziedzina, która wymaga wielu badań i poświęcenia uwagi. Dlatego jako początkujący inwestor spróbuj swoich sił na bardziej podstawowych instrumentach finansowych, zanim zanurzysz się w derywatach, takich jak opcje.
Jeśli otrzymałeś opcje na akcje w ramach pakietu wynagrodzenia za pracę, musisz koniecznie dokładnie przestudiować umowę. Jeśli tego nie zrobisz, może okazać się, że stracisz szansę na dużą wypłatę.
